Zachowek

Każdy ma prawo wg własnego uznania dysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci, może np. sporządzić testament, w którym podzieli swój majątek pomiędzy wszystkich spadkobierców, ale może też uczynić spadkobiercą tylko jedną osobę.

Zdarzają się również sytuacje gdy spadkodawca jeszcze przed swoją śmiercią rozda cały swój majątek w drodze darowizny. Co zatem wówczas, gdy my jako ustawowi spadkobiercy, czy to na skutek zapisu testamentowego czy też dokonanych wcześniej darowizn nie otrzymaliśmy nic? Wówczas właśnie możemy skorzystać z takiej instytucji prawnej jak zachowek. Wskazać jednak należy, iż zachowek to prawo, którego możemy dochodzić, a nie obowiązek nałożony na spadkobierców. Konsekwencją tego jest to, iż można do dochodzić od spadkobierców tylko w określonym czasie od chwili śmieci spadkodawcy i w określonej przez prawo wysokości.

I tak osobie niewskazanej w testamencie, a mającej prawo do spadku z mocy ustawy, przysługuje roszczenie o zachowek, względem obdarowanych bądź wskazanych w testamencie przez spadkodawcę osób – spadkobierców. Uprawniony do zachowku otrzymuje wówczas pieniężną rekompensatę za to, że został pominięty przez spadkodawcę przy rozrządzeniu jego majątkiem.

Drogą dochodzenia zachowku jest powództwo, które wytacza się wyłącznie przed Sądem ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed Sądem miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Zachowek jest płatny na wezwanie uprawnionego najczęściej w formie rozliczenia pieniężnego. Dochodzenie roszczeń z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat trzech lub pięciu w zależności od daty ogłoszenia testamentu.

Krąg osób uprawnionych do zachowku jest ograniczony, są to osoby powołane do spadku z ustawy: dzieci, wnuki, małżonek i rodzice spadkodawcy, w zależności od kolejności dziedziczenia w konkretnej sprawie. I tak np. rodzice są uprawnieni do zachowku jedynie w sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, a wnuki – tylko w przypadku, gdy dzieci spadkodawcy nie żyją.

Tym osobom przysługuje prawo żądania od osób obdarowanych bądź powołanych w testamencie do spadku, sumy pieniężnej stanowiącej równowartość należnego im zachowku, w wysokości ½ udziału jaki przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego. W przypadku osób małoletnich i stale niezdolnych do pracy wysokość zachowku zwiększa się do 2/3 udziału. Zachowek jest zawsze zasądzany w postaci pieniężnej.

W tym miejscu  podkreślić należy, iż prawa do żądania zachowku nie mają:

• małżonek, gdy spadkodawca wystąpił o rozwód z winy tego małżonka,
• osoba, która na mocy umowy zrzekła się dziedziczenia,
• osoba, która odrzuciła spadek czyli nie chciała dziedziczyć i dostać spadku
• osoba, która została uznana za niegodną,
• osoba, która została wydziedziczona

Do zachowku dolicza się darowizny uczynione przez spadkodawcę na rzecz osoby uprawnionej do zachowku. Darowizna podlega doliczeniu niezależnie od tego, czy nadal znajduje się u osoby uprawnionej, czy też uległa zużyciu bądź zniszczeniu. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest wnuk spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowiznę dokonaną na rzecz jego rodzica, czyli dziecka spadkodawcy.

Do zachowku nie dolicza się:

• drobnych darowizn
• dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami bądź uprawnionymi do zachowku,
• darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, gdy nie miał dzieci, chyba że darowizna została dokonana na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się dziecka,
• przy ustalaniu zachowku dla małżonka darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa.

W konsekwencji powyższych wyliczenia zachowku i ocena szans na jego uzyskanie przed sądem nie jest prostym procesem, dlatego decydując się na taki krok warto skorzystać z pomocy doświadczonego radcy prawnego. Zwłaszcza, że  w sądzie, znajomość przepisów prawa jest wręcz nieodzowna. Warto zatem umówić się na wizytę w kancelarii i skorzystać z porady prawnej profesjonalisty, który bezstronnie i przede wszystkim racjonalnie oceni co dla zgłaszającego się do niego klienta będzie najlepsze.